بالا تپه

  بالا تپه  

    بالا تپه یا تپه کوچک در شمال تپه نرجه معروف به ارغوان تپه و در فاصله 300 متری آن قرار دارد. وجه تسمیه این تپه به این علت است که اهالی  تپه نرجه را بیوک تپه (تپه بزرگ) و این تپه را که بسیار کوچک تر از آن می باشد بالا تپه می گویند. (سالخوردگان نرجه  از آن به نام حمام تپه نیز یاد می کنند) این تپه در میان باغهای انگور واقع شده و بتدریج قسمت شرقی و جنوبی و غربی آن تخریب و  به زمین های اطراف افزوده شده است ارتفاع تپه در حدود 9 متر از سطح زمین های اطراف و طول و عرض آن 5/52  و 51 متر می باشد. در بررسی که روی تپه انجام گرفت سفالی به چشم نمی خورد و علت آن جمع آوری کلیه سفالها بوسیله زارعین  در طول سالهای متمادی بوده که سطح تپه را برای پهن کردن انگور بوسیله اندود گل آماده می ساختند. این عمل در تپه نرجه نیز ادامه داشته است این تپه بوسیله حفاری های غیر قانونی نیز مورد تجاوز قرار گرفته و چندین گودال در اطراف تپه ایجاد گردیده است. با بررسی اطراف تپه سفالها همزمان با تپه نرجه بوده و سفالهای دوران سلجوقی و صفویه به چشم می خورد و این تپه نیز احتمالا تا اواخر دوره صفویه مسکون بوده است.[1] [1] - کاوش تپه نرگه ، دکتر سعید گنجوی، فصل دهم ، 1386 ، ص  48

دو تپه گان ( جفت تپه )

  دو تپه گان (جفت تپه) (تپه های واقع در شمال غربی شهر نرجه)

   یکی از این تپه ها هم اکنون در ابتدای  خیابان آیت الله خامنه ای به طول 120 متر و عرض 98 متر و ارتفاع 6 متر از  سطح اراضی  اطراف واقع شده است و به شماره 2993 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است اطراف این تپه اراضی تفکیکی قطعات فاز دوم و سوم ، بافت جدید شهر است و نسبت به سایر تپه ها سفالهای شکسته در روی آن کمتر به چشم می خورد و شاید به دلیل سالم ماندن طبقات و لایه های زیرین این تپه باشد که هنوز مخدوش نشده و به مرحله اضطراب نرسیده است.   این تپه در قسمت جنوبی مسیر ابهر رود اولیه قرار دارد (طی یک صد سال اخیر بستر رودخانه را تغییر داده اند و اکنون رودخانه خشکیده معروف به گوری چای می باشد) در قسمت  شمالی رودخانه خشکیده دقیقا به فاصله یکصد متر از تپه مذکور تپه دیگری بود که متاسفانه طی سالهای قبل از انقلاب به کلی خاک آن برداشته شده و زمین آن را نیز تصاحب نمودند آثار ی از سفالهای سالم متعلق به دوران اسلامی و تاریخی در این تپه نیز به دست آمده و این تپه ها که اکنون یکی از آنها  بکلی معدوم گردیده در میان اهالی معروف به دو تپه گان  می باشد و به این نام شناخته می شود. از موقعیت قرار گرفتن این تپه ها طبق بررسی ها و تحقیقات انجام شده می توان نتیجه گرفت که به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه پر خروش ابهر رود  بیشتر جنبه نظامی یا ارگ های  تفریحی و تفرجی  بودند و در دوره های تاریخی دیگر به عنوان  سکونت گاه مورد استفاده قرار گرفتند.   دو تپه گان به فاصله حدود یک کیلومتری از تپه زرلان و 3 کیلومتری تپه بزرگ نرجه در یک  خط موازی دقیقا در جهت شرق به غرب جغرافیایی قرار گرفته اند . 

تپه قبرستان امام زاده افخم (ع) نرجه

تپه قبرستان امام زاده افخم (ع)   کل محوطه به طول تقریبی 250 و عرض  125 متر و با ارتفاع 2 متر از سطح اراضی اطراف است که آرامستان در داخل آن قرار دارد. در فاصله حدود یکصد متری تپه بزرگ نرجه قرار دارد، تپه در دوران پیش از اسلام منطقه مسکونی بوده است و این  احتمال را می توان داد که با وجود شهر عظیمی در آن زمان در جایگاه کنونی تپه بزرگ نرجه ، تپه قبرستان  افخم نیز به عنوان حاشیه نشینی مورد استفاده قرار می گرفته است و به مرور از حالت سکونت درآمده و بعد از اسلام  تبدیل به آرامستان گردیده است . در زمان دفن اموات آثاری از دوران گذشته به دست می آید که به دلیل عدم آشنایی عموم به ارزش تاریخی آنان کاملا از بین می روند.

تپه قبرستان امامزاده و اسحاق (ع)

  تپه قبرستان امام زاده ابراهیم و اسحاق (ع)   این تپه واقع در بستر آرامستان امام زادگان ابراهیم و اسحاق(ع) در فاصله 50 متری تپه  زرلان واقع شده است پر واضح است که در یک یا چند دوره بسیار گذشته در این تپه سکونت بوده و بعد از دوران اسلام تبدیل به آرامستان گردیده . طول  آن 125 متر و به عرض 95 متر  در ارتفاع 5/1 متر  می باشد. در گذشته راه هایی به صورت تونل در این تپه وجود داشت که به اطراف ومخصوصا به تپه زرلان راه داشت که در سالهای جاری بدلیل تسطیح آن توسط اهالی تقریبا ورودی های آن از بین رفته است.

قانه تپه یا قانلی تپه

  قانلی یا قانه تپه  

  قانه تپه در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب غربی تپه بزرگ نرجه واقع شده با ارتفاع 5/6 متری و طول 60 و عرض 72 متر که در میان مزارع و باغات قرار دارد . تپه در مسیر راه معروف به قنت واقع شده و به راه اصفهان جاده یا  همان جاده ابریشم قرابت دارد اطراف تپه در گذشته و حال به وسیله اهالی خاک برداری شده و توسط حفاران قاچاق نیز مورد دستبرد قرار گرفته  بنا به گفته ریش سفیدان محل در گذشته در این مکان جنگی اتفاق افتاده که تعداد زیادی کشته شده اند و به همین دلیل به آن قانه تپه گفته می شود (یعنی تپه خون آلود)  و بعضی ها آن  را خانلی تپه می گویند یعنی محل استقرار خان ها، برروی این تپه سفالهایی  به رنگ قرمز که شکسته خمره های قرمز رنگ است به وفور یافت می شود  تا کنون در خصوص این سفالها و قدمت تپه تحقیقات جامعی صورت نگرفته است ولی احتمالا تا دوران ایلخانی در آن سکونت می کردند . این تپه به شماره  2866 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است

ادامه تپه زرنان

     پیرامون این تپه باغهای انگور قرار گرفته و بخش اعظم اطراف و حریم تپه نیز  توسط بومیان  تسخیر و جزء باغها گردیده است و قسمت زیادی نیز بدلیل فرسایش خاک و شرایط جوی  و همچنین کند و کاریهای بی رویه مضطرب  شده و بر روی  سطح تپه سفال های فیروزه ای و تکه ظروف آبی و سفالهای ساده پراکنده شده است . براساس نظریه کارشناسان و باستان شناسان قدمت این تپه متعلق  به دوران پیش از تاریخ ، تاریخی و اسلامی است و احتمال قدمت زیاد این از تپه های همجوار بیشتر است.    تا اوایل دوره قاجار در این تپه سکونت بوده است و بسیاری معتقدند این تپه همان قلعه معروف اردشیر  بابکان یا شهر « شاد شاپور »  است.

تپه زرنان یا زرلان نرجه

  تپه زرلان یا زرنان
   بسیاری معتقدند لغت زرلان شکل تغییر یافته واژه جلیلان است که این اسم نیز به خاطر  وجود دو امام زاده به نام ابراهیم و اسحق (ع) در جوار این تپه باستانی است و به مرور و  بخاطر نوع گویش محلی تبدیل به زرلان شده است. آخرین یافته در حین مرمت بنای مسجد امام زاده ابراهیم واسحاق(ع) مربوط به سنگ قبری بود متعلق به 1074هجری قمری که در آن واژه « زرنان » قید گردیده است  و این واژه درست به نظر می رسد.      این تپه که در مسیر بلوار امام (ره) و در مرکز شهر واقع شده است و طول آن 61 متر و به عرض 75متر و به ارتفاع 8 متر از  سطح اراضی اطراف است. این تپه در تاریخ 1378  به شماره 2861  در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

یافته های باستان شناسی تپه بزرگ نرجه

   از جمله دیگر یافته هاگوشواره مفرغی قفل داراز تراشه P18 فصل ششم کاوش ، انگشتر مفرغی با نگین نقش دار از تراشه P18  فصل ششم کاوش ،کوزه منقوش که در کنار کوزه ( آیات قرآنی توحید ، کافرون، آیت الکرسی و ناس ) نوشته شده است.   یک کلید فلزی نیز برروی  یک ساز دست  چین شده کشف گردیده است که حاکی از ارتباط میان این دو اثر است. نگارنده معتقد است شاید به نحوی بتوان از آن به عنوان یک ظرف تطهیر یا ظرف محتوی مایع شفا بخش و حتی با وجود کلیدی نسبتا بزرگ که در مجاورت آن قرار گرفته به عنوان طلسم جادو جهت مرتفع ساختن نیاز بشری  زمان خود مورد استفاده قرار گرفته باشد. نوع تدفین پوشش آن در زیر لایه کف اولین طبقه استقراری حاکی از اهمیت فراوان نزد تدفین گر است چرا که با حصاری با دقت مورد حفاظت واقع شده است.[1]            [1]- کاوش  تپه نرگه ، دکتر سعید گنجوی ، فصل هشتم ، صفحه 143

شناسایی آثار دوره های گذشته

    شاهان پارت دارای تاج های متعدد می باشند که از لحاظ شکل و هنر و  شکوه و زیبایی به انواع مختلف تقسیم می شوند، از دوران  شهریاری مهرداد اول تاج به صورت نوار  ساده  یا مخططی که در پشت  سر گره خورده و تا پشت شانه آویزان است . شاهانی که این نوع تاج بر سر داشته اند عبارتند از:  مهرداد اول ، فرهاد دوم ، اردوان  اول ، همیر ،  مهرداد دوم ، اردوان دوم ، مهرداد سوم،  اردپاکر، فرهاد چهارم ، تیرداد ، اردوان سوم ، بردرهم های وردان ، گودرز ، بلاش اول و بر یک نوع از سکه های پاکر دوم  و مهرداد چهارم این نوع تاج مشاهده می شود . این ردیف تاج در مواقع عادی مورد استفاده قرار می گرفته است بنا بر سبک چهره و تصاویر منقوش  بر سکه و تطبیق آنها با مدارک و مآخذ و منابع وجود آثار مکشوفه مختلف که در آن  دوران   موجود است با مطالعه و تحقیق توفیق یافتیم که انتساب آن را به مهرداد چهارم بدهیم

یافته های باستان شناسی

    آنچه که طی کاوش های معماری از تپه باستانی نرجه  بدست آمده شامل مقادیر زیادی سفال شکسته  مربوط به دوره های مختلف پیش از تاریخ  ، تاریخ و اسلامی تعدادی ظروف سفالی کامل، سکه ،گوشواره مفرغی و انگشتر مفرغی است. پشت و روی سکه نقره های اشکانی (مهرداد چهارم) ضرب شده در اکباتان  شرح سکه   روی سکه: نیم رخ مهرداد چهارم با ریش بلند مثلثی شکل ، تاج وی به طرز شاهان اولیه ی پارت از نوار مخططی تشکیل یافته است که در پشت گره خورده و نوار هایی از آن آویزان است . برگردن مهرداد گردنبندی به صورت سه حلقه مشاهده می شود.    پشت سکه: ارشک کمان به دست بر تخت نشسته در زیر کمان علامت ضراب خانه هکمتانه همدان نقر است بر اطراف نقش نام و القاب مهرداد چهارم قرار دارد . بر روی سکه پارتها در بعضی از درهمهای برنزی و مسی علامت پایه اختصاری چند حرف که مبین  و معرف ضراب خانه شهر است که سکه در آن ضرب شده است ، نقر است. این علامت یا حروف قسمت اول نام  شهر در کنار نقش مرکزی پشت سکه قرار دارد . علامت ضراب خانه ای که مشاهده شده ( آک، اکباتان، هکمتانه) می باشد.